Gereformeerde Gemeente

Historie Vierdag orgel

Het orgel is gebouwd in 1974 door Vierdag Orgelbouw Enschede (1946-1981) voor de Nederlands Gereformeerde Kerk te Eindhoven. Het orgel had oorspronkelijk 12 registers, verdeeld over twee manualen en pedaal, waarbij de Gedekt 8' van het pedaal een transmissie was van de Bourdon 16'. Vanwege de kleine bouwruimte was het orgel compact gebouwd, een deel van de pijpen van de Bourdon 16' was liggend tegen de bovenkant van de orgelkas gemonteerd en het orgel was voorzien van drie kleine balgen. In 1998 werd het orgel door Pels & Van Leeuwen uitgebreid met een Dulciaan 8' op Manuaal II. In 2014 kwam het instrument te koop te staan, omdat de gemeente een ander kerkgebouw betrok. Het Vierdagorgel werd verkocht aan orgelmakerij Steendam uit Roodeschool.

Achtergrond aankoop nieuw kerkorgel

Het oude orgel dat plaats moest maken voor dit prachtige instrument, is, onder toezicht van de VOGG, door orgelbouwer Ernst Leeflang te Apeldoorn gebouwd in 1968 voor de vroegere kerkzaal, die nu dienst doet als grote zaal van de kerk. Na het besluit in 1992 tot de bouw van een nieuwe, twee maal zo grote, kerkzaal is er destijds voor gekozen om het orgel te verplaatsen naar de nieuwe, huidige kerkzaal.

In april 2016 ontdekte één van de organisten dat een orgel met de juiste eigenschappen voor een aantrekkelijk bedrag te koop werd aangeboden door orgelmakerij Steendam. In overleg met Herman den Hollander werd spoedig een bezoek gebracht aan de Nederlands Gereformeerde Kerk te Eindhoven, waar het Vierdag orgel opgesteld stond. Tijdens dat bezoek, waarbij ook orgelbouwer Sicco Steendam en de adviseurs Herman den Hollander en Dick den Engelsman aanwezig waren, bleek het orgel uitermate geschikt te zijn. Na de nodige voorbereidingen werd in juni 2016 het contract met orgelmakerij Steendam getekend.

Overplaatsing en uitbreiding

De opdracht aan orgelmakerij Steendam omvatte demontage, restauratie en overplaatsing van het Vierdag orgel. Om onderhoud en toegankelijkheid te verbeteren werd besloten om de drie kleine balgen te vervangen door één grote magazijnbalg die samen met de windmotor in een aparte kast achter het orgel geplaatst zou worden. Tevens werd besloten om het orgel uit te breiden met een aparte windlade voor het pedaal met daarop tevens een aantal extra stemmen om de draagkracht te vergroten. De Bourdon 16' werd vervangen door een Subbas 16' met een wijdere mensuur, de Gedekt 8' kreeg gedeeltelijk zelfstandig pijpwerk, en er werd een Prestant 8', een Octaaf 4' en een Bazuin 16' toegevoegd. De pedaaltractuur is volledig mechanisch, waarbij, vanwege de korte afstand tussen het klavier en de pedaalwindladen, een wellenbord is toegepast. De registertractuur van het pedaal is elektrisch.

Aanpassing intonatie

Het orgel was vanuit een grotere kerk overgeplaatst en de intonatie is daarbij niet aangepast. Omdat de klank van het orgel na een gewenningsperiode nog altijd als te luid werd ervaren, heeft orgelmakerij Steendam in 2024 de opdracht gekregen om de klank zachter en milder te maken.

Hiervoor zijn de volgende aanpassingen uitgevoerd:

1. De mixtuur is opgeschoven en aangevuld met ander pijpwerk. Dit pijpwerk was afkomstig uit een kerk in Utrecht en is gemaakt van 30% tin i.p.v de originele pijpen die van 70% tin waren.
2. De mixtuur is van 4-sterk naar 2-sterk (bascant) en 3-sterk (discant) aangepast.
3. De intonatie van alle hoofdwerk- en nevenwerkstemmen en de Bazuin 16' is aangepast.
4. De Octaaf 2' is één toon opgeschoven om stemkrullen aan te kunnen brengen bij de onderste twee octaven.
5. De open pijpen van Nasard 2 2/3' en Terts 1 3/5' (de discant) zijn vervangen. De originele pijpen hadden verschillende pijpvormen en waren veel te nauw voor fluitstemmen. Mixtuurpijpen die beschikbaar kwamen, konden ingekort worden tot een fluitmensuur. Nu zijn de discantpijpen van deze twee stemmen allemaal cilindrisch. De mensuur van de Terts is meer dan verdubbeld. Na deze aanpassingen is de cornet (8' + 4' + 2 2/3' + 2' + 1 3/5') een stuk mooier dan voorheen.
6. De winddruk is verlaagd van 78 naar 70mm waterkolom.

Dispositie 2024

De dispositie is in 2024 niet gewijzigd, afgezien van de Mixtuur.

De Dulciaan 8' is in 1998 toegevoegd door Pels & Van Leeuwen.

De samenstelling van de Mixtuur is in 2024 aangepast door Orgelmakerij Steendam. Ook is de intonatie grondig aangepast en is het open pijpwerk van Nasard 2 2/3' en Terts 1 3/5' vervangen.

Vulstem samenstelling Mixtuur II-III sterk:
C: 1 1/3' - 1'
c: 2' - 1 1/3'
c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3'
c'': 4' - 2 2/3' - 2'

Manuaalomvang: C-f3

Pedaalomvang: C-f1